Jibuutii fi Faransaay Waliigaltee Ittisaa Galaanarraa Mallatteessuun Giddu-galeessa Ji’oopoolitikaa Dabalaa Jiru.
Pireezidaantonni Jibuutii fi Faransaay waliigaltee tumsa waraanaa haaraa xumuruuf kan jiran yoo ta’u, kunis marii bal’aa waggoota sadiif gaggeeffamaa tureen kan xumurame ta’uu ibsameera. Waliigalteen kun keessumaa yeroo bakki tarsiimoo Jibuutiin daldalaa fi hojii waraanaa addunyaatiif murteessaa ta’ee itti fufetti walta’iinsa tarsiimoodhaaf waadaa haaromfame agarsiisa.
Bu’uurri waliigaltee kanaa labsii waloo Pirezidaantii Faransaay Imaanu’eel Maakrooniifi Pirezidaantiin Jibuutii Ismaa’il Omar Guelleh bara 2021tti baaseen kan kaa’ame yoo ta’u, adeemsi kun walgahii olaanaa hedduu kan agarsiise yoo ta’u, bara darbe Paaris keessatti walga’ii guddaa gaggeeffame dabalatee, haalli waliigaltee kana irratti bal’inaan mari’atameera. Waliigaltichi tumsa ittisaa yeroo dheeraa jalqaba waliigalteewwan bara 1977 fi 2011 irraa eegalee sirnaan tumame kan haaromsu yoo ta’u, Faransaay bakka waraanaa guddaa Jibuutii keessatti qabdu akka eegdu kan taasisu yoo ta’u, kunis loltoota naannoo 1,500, xiyyaarota waraanaa fi humnoota galaanaa kan hammatedha.
Argamuun waraanaa kun saboota lameeniif murteessaadha. Faransaayiif, naannoo Bab-el-Mandeb Strait, daldala galaanaa idil-addunyaa Eeshiyaa fi Dhihaa gidduutti bakka murteessaa ta’e bakka ukkaamsaa ta’e mirkaneessa. Jibuutiif ammoo deeggarsa waraanaa itti fufiinsa qabuu fi faayidaa dinagdee Faransaay irraa argatti, kunis gumaacha maallaqaa guddaa itti fayyadama naannoo isheef jijjiirraa dabalatee.
Ministirri Dhimma Alaa Faransaay Kaatiriin Koloonaa fi Ministirri Raayyaa Ittisa Biyyaa Sébastien Lecornu gita isaanii Jibuutii waliin ta’uun barbaachisummaa tumsa haaromfame kanaa cimsanii dubbataniiru. Saboonni lamaan hariiroo biyyoota lamaanii dameelee adda addaa keessatti qaban gadi fageessuuf kan kaayyeffatan yoo ta’u, kunis naannoo jijjiirama hin qabne keessatti gahee Jibuutiin akka michuu tasgabbaa’aa ta’uutti qabdu cimsa.
Waliigalteen kun kan dhufe yeroo dantaa ji’oopoolitikaa bal’aa Jibuutii keessatti mul’atu yoo ta’u, Ameerikaa fi Chaayinaa dabalatee humnoonni addunyaa hedduun buufata waraanaas qabatanii jiru. Haala kanaan waliigalteen Faransaayii fi Jibuutii haaromfame kun dantaa idil-addunyaa kana madaaluu keessatti gahee murteessaa qaba, tasgabbii tarsiimoo fi dinagdee Jibuutii mirkaneessuu keessatti.
